Beperkt vrijheid je christenzijn?
‘Vrijheid' is het motto van de twintigste eeuw, zowel op individueel als op nationaal niveau. Vrijheid overheerst het levensgevoel van de westerse mens.
De vrijheidsgedachte neemt een centrale positie in, vreemd genoeg blijft de definitie vaag. Vrijheid is vaak iets oppervlakkigs, niet meer dan het wegnemen van de directe belemmeringen, zonder na te denken waartoe deze autonomie uiteindelijk leidt. Keer op keer wordt de vrijheid misbruikt. Dan verandert zij in losbandigheid, in een dekmantel voor louter zelfzuchtige doeleinden. Ze is als een koppige wijn waarvan je achteraf een enorme kater krijgt.
Toch kan de mens niet zonder vrijheid, althans de juiste vorm van vrijheid. Dus als het christendom de persoonlijke vrijheid belemmert, zoals sommigen menen, dan moet het worden afgewezen.
Tegelijkertijd is het vreemd dat het christendom wordt voorgesteld als een vijand van de vrijheid. Want uitgerekend het christendom heeft het herhaaldelijk opgenomen voor de armen en verdrukten, voor gevangenen en kansarmen. Wanneer het christelijk geloof en de christelijke waarden ergens hun ingang deden, leidde dat keer op keer tot bevrijding van onwetendheid, ziekten en politieke onderwerping. Waarom denken velen dan toch dat het christendom juist onvrijheid brengt?
De vrijheidsgedachte neemt een centrale positie in, vreemd genoeg blijft de definitie vaag. Vrijheid is vaak iets oppervlakkigs, niet meer dan het wegnemen van de directe belemmeringen, zonder na te denken waartoe deze autonomie uiteindelijk leidt. Keer op keer wordt de vrijheid misbruikt. Dan verandert zij in losbandigheid, in een dekmantel voor louter zelfzuchtige doeleinden. Ze is als een koppige wijn waarvan je achteraf een enorme kater krijgt.
Toch kan de mens niet zonder vrijheid, althans de juiste vorm van vrijheid. Dus als het christendom de persoonlijke vrijheid belemmert, zoals sommigen menen, dan moet het worden afgewezen.
Tegelijkertijd is het vreemd dat het christendom wordt voorgesteld als een vijand van de vrijheid. Want uitgerekend het christendom heeft het herhaaldelijk opgenomen voor de armen en verdrukten, voor gevangenen en kansarmen. Wanneer het christelijk geloof en de christelijke waarden ergens hun ingang deden, leidde dat keer op keer tot bevrijding van onwetendheid, ziekten en politieke onderwerping. Waarom denken velen dan toch dat het christendom juist onvrijheid brengt?
In Bijbels Optiek
Het westerse christendom stond er altijd om bekend de armen en verdrukten wereldwijd te hulp te komen.
Het antwoord ligt ten dele in de zelfzucht van ons hart.
Wij willen allemaal onze eigen gang gaan. We beschouwen God als een hemelse politieagent die je zoveel mogelijk uit de weg gaat en aan wiens regeltjes je je niet wenst te storen. We bepalen liever zelf wat we doen. En het is onmiskenbaar waar dat de toewijding aan Jezus Christus deze vorm van vrijheid inperkt.
Een andere factor is dat veel christenen jammer genoeg wettisch leven. Zij hebben een lange lijst van plichten en verboden ontworpen die dwaas en vergezocht overkomen Als christenzijn betekent dat je je aan die burgerlijke wetjes moet houden, dan zeggen velen: `nee, dank u.' Maar het antwoord ligt ten diepste in de veronderstelling dat er geen normen zijn waaraan ieder zich moet houden. Velen maken onderscheid tussen feiten en waarden. Feiten staan voor hen wetenschappelijk vast, waarden vinden ze louter subjectief. Ieder mag in de ethische supermarkt zelf zijn keuze bepalen en als je buurman hele andere waarden uitkiest, dan is dat ook best.
'Het grootste vraagstuk van onze tijd is niet de keuze tussen bijv. communisme en liberalisme, tussen oosterse en westerse waarden, maar of de mens het aan kan te leven zonder God, in een tijdperk dat Hem heeft doodverklaard ' Dat zegt de historicus Will Durant. Hij heeft gelijk. De meeste mensen in de westerse wereld leven alsof God dood is. Als dat zo is, dan kun je de ethiek alleen nog maar baseren op menselijke gewoonten of persoonlijke voorkeur. Maar dat is nu juist het probleem.
Woody Allen zegt het op zijn onnavolgbare manier zó: 'De mensheid staat, meer dan ooit in de geschiedenis, op een kruispunt. De ene weg leidt tot wanhoop en uitzichtloosheid de andere tot volledige uitroeiing. Laten we bidden dat we de wijsheid krijgen om de juiste keuze te maken.'
De ethicus Mark Hanna zegt in meer bloemrijke bewoordingen hetzelfde: 'Het belang van de morele ervaring kan nauwelijks worden overschat, want de mensheid staat vandaag aan de rand van zelfvernietiging Het is niet in de eerste plaats de technologie maar de morele besluitvorming die bepaalt of we al dan niet een toekomst hebben, en zo ja, hoe die toekomst eruit zal zien.'
Het antwoord ligt ten dele in de zelfzucht van ons hart.
Wij willen allemaal onze eigen gang gaan. We beschouwen God als een hemelse politieagent die je zoveel mogelijk uit de weg gaat en aan wiens regeltjes je je niet wenst te storen. We bepalen liever zelf wat we doen. En het is onmiskenbaar waar dat de toewijding aan Jezus Christus deze vorm van vrijheid inperkt.
Een andere factor is dat veel christenen jammer genoeg wettisch leven. Zij hebben een lange lijst van plichten en verboden ontworpen die dwaas en vergezocht overkomen Als christenzijn betekent dat je je aan die burgerlijke wetjes moet houden, dan zeggen velen: `nee, dank u.' Maar het antwoord ligt ten diepste in de veronderstelling dat er geen normen zijn waaraan ieder zich moet houden. Velen maken onderscheid tussen feiten en waarden. Feiten staan voor hen wetenschappelijk vast, waarden vinden ze louter subjectief. Ieder mag in de ethische supermarkt zelf zijn keuze bepalen en als je buurman hele andere waarden uitkiest, dan is dat ook best.
'Het grootste vraagstuk van onze tijd is niet de keuze tussen bijv. communisme en liberalisme, tussen oosterse en westerse waarden, maar of de mens het aan kan te leven zonder God, in een tijdperk dat Hem heeft doodverklaard ' Dat zegt de historicus Will Durant. Hij heeft gelijk. De meeste mensen in de westerse wereld leven alsof God dood is. Als dat zo is, dan kun je de ethiek alleen nog maar baseren op menselijke gewoonten of persoonlijke voorkeur. Maar dat is nu juist het probleem.
Woody Allen zegt het op zijn onnavolgbare manier zó: 'De mensheid staat, meer dan ooit in de geschiedenis, op een kruispunt. De ene weg leidt tot wanhoop en uitzichtloosheid de andere tot volledige uitroeiing. Laten we bidden dat we de wijsheid krijgen om de juiste keuze te maken.'
De ethicus Mark Hanna zegt in meer bloemrijke bewoordingen hetzelfde: 'Het belang van de morele ervaring kan nauwelijks worden overschat, want de mensheid staat vandaag aan de rand van zelfvernietiging Het is niet in de eerste plaats de technologie maar de morele besluitvorming die bepaalt of we al dan niet een toekomst hebben, en zo ja, hoe die toekomst eruit zal zien.'
In Bijbels Optiek
De wereld staat vandaag aan de rand van zelfvernietiging. Als Iran de atoombom ook gaat gebruiken is een derde wereldoorlog niet meer te voorkomen.
Hanna heeft gelijk. Als ethiek slechts een kwestie is van de meeste stemmen gelden, als alle waarden relatief zijn en bepaald worden door persoonlijke voorkeur, dan is de wereld op weg naar de ondergang. De Britse historicus Paul Johnson schrijft: `Het opmerkelijke van de twintigste eeuw, en de voornaamste oorzaak van de verschrikkingen van onze tijd, is dat de mensen zich een geweldige fysieke macht hebben verworven, terwijl diezelfde mensen God niet vrezen en dus niet geloven dat ze aan een absolute gedragscode onderworpen zijn.'
Als er geen absolute waarden zijn, op welke basis kunnen we dan nog moreel onderscheid maken tussen Moeder Teresa en Adolf Hitler? Op grond waarvan kunnen we dan nog zeggen dat het beter is de paria's in de straten van Calcutta te helpen dan zes miljoen mensen in gaskamers te vermoorden? Zodra je erkent dat de ene handelwijze in alle opzichten beter is dan de andere, erken je het bestaan van een absolute norm op grond waarvan je deze twee handelwijzen beoordeelt.
In zijn vermaarde toespraak tot de universiteit van Harvard toonde Alexander Solsjentsjin aan hoe oppervlakkig de hedonistische levensbeschouwing van tegenwoordig is. Zij is volledig gericht op kortstondig vermaak. 'Het humanisme zegt dat de mens geboren is om gelukkig te zijn. Als dat zo is, dan zou de mens niet hoeven sterven. Maar aangezien de mens wordt geboren om te sterven, moet zijn taak op aarde wel van meer geestelijke aard zijn..., opdat hij het leven als een beter mens verlaat dan toen hij eraan begon.'
Hanna heeft gelijk. Als ethiek slechts een kwestie is van de meeste stemmen gelden, als alle waarden relatief zijn en bepaald worden door persoonlijke voorkeur, dan is de wereld op weg naar de ondergang. De Britse historicus Paul Johnson schrijft: `Het opmerkelijke van de twintigste eeuw, en de voornaamste oorzaak van de verschrikkingen van onze tijd, is dat de mensen zich een geweldige fysieke macht hebben verworven, terwijl diezelfde mensen God niet vrezen en dus niet geloven dat ze aan een absolute gedragscode onderworpen zijn.'
Als er geen absolute waarden zijn, op welke basis kunnen we dan nog moreel onderscheid maken tussen Moeder Teresa en Adolf Hitler? Op grond waarvan kunnen we dan nog zeggen dat het beter is de paria's in de straten van Calcutta te helpen dan zes miljoen mensen in gaskamers te vermoorden? Zodra je erkent dat de ene handelwijze in alle opzichten beter is dan de andere, erken je het bestaan van een absolute norm op grond waarvan je deze twee handelwijzen beoordeelt.
In zijn vermaarde toespraak tot de universiteit van Harvard toonde Alexander Solsjentsjin aan hoe oppervlakkig de hedonistische levensbeschouwing van tegenwoordig is. Zij is volledig gericht op kortstondig vermaak. 'Het humanisme zegt dat de mens geboren is om gelukkig te zijn. Als dat zo is, dan zou de mens niet hoeven sterven. Maar aangezien de mens wordt geboren om te sterven, moet zijn taak op aarde wel van meer geestelijke aard zijn..., opdat hij het leven als een beter mens verlaat dan toen hij eraan begon.'
In Bijbels Optiek
Vrijheid is altijd meer dan een gedragscode, het heeft te maken met een keuze die je in het leven maakt. Persoonlijke vrijheid stopt op de grens, waar je de ander hindert.
Vrijheid moet dus wel meer inhouden dan het kiezen van een bepaalde gedragscode. Zij heeft te maken met het soort mens dat we willen zijn. Jezus van Nazareth komt op mij over als de meest vrije mens die ooit geleefd heeft. Hij wist heel goed dat God een ethische norm heeft ingesteld en Hij stelde zijn leven daar geheel op in. Hij zei: `Ik doe altijd wat God behaagt.' Maar niemand kan beweren dat Hij door zijn geloof in zijn vrijheid werd beperkt. Hij was volkomen vrij van hebzucht schijnheiligheid en vrees voor mensen. Hij was vrij om volkomen Zichzelf te zijn.
Vrijheid moet dus wel meer inhouden dan het kiezen van een bepaalde gedragscode. Zij heeft te maken met het soort mens dat we willen zijn. Jezus van Nazareth komt op mij over als de meest vrije mens die ooit geleefd heeft. Hij wist heel goed dat God een ethische norm heeft ingesteld en Hij stelde zijn leven daar geheel op in. Hij zei: `Ik doe altijd wat God behaagt.' Maar niemand kan beweren dat Hij door zijn geloof in zijn vrijheid werd beperkt. Hij was volkomen vrij van hebzucht schijnheiligheid en vrees voor mensen. Hij was vrij om volkomen Zichzelf te zijn.
In Bijbels Optiek
Er zijn drie sleutels om vrij te zijn: 1. bekering in je denken, 2. vergeving van innerlijke verwondingen en 3. vrijheid in relaties. Deze drie kan alleen Jezus Christus je schenken.
Hij was vrij om de mensen diep in het hart te kijken en hun de waarheid te zeggen, om hen met een warme liefde en een rein hart te bejegenen, en om uiteindelijk vrijwillig zijn leven voor anderen af te leggen.
Was er ooit iemand zo vrij? Deze Jezus had de waarheid ontdekt dat vrijheid geen vrijbrief is om te doen wat je wilt, maar een bevrijding om te doen wat je moet doen. Hij heeft laten zien dat echte vrijheid onbaatzuchtig en innemend is, vrijgevig en gericht op de ander, meer een kwestie van relatie dan van regels. Jezus is het toonbeeld van persoonlijke vrijheid. Hij werd niet belemmerd door zijn plichten, niet onvrij door zijn gehoorzaamheid, niet de gevangene van zijn omstandigheden. Hij was volkomen vrij; vrij om zijn macht ten behoeve van anderen te gebruiken, vrij om iedereen lief te hebben, vrij om onderdrukkers aan te spreken op hun onrecht. Hij stond volmaakt in de vrijheid.
Jezus is het model van de ware christelijke vrijheid. Zij heeft niets te maken met star wetticisme. Zij is gebaseerd op de overtuiging dat er inderdaad absolute ethische normen zijn en dat deze ons niet onbekend zijn. Zij is belichaamd in de persoon van Jezus van Nazaret. Christelijke vrijheid is geen kwestie van regeltjes en voorschriften. Zij is gebaseerd op het verlangen Christus te behagen en Hem het model te laten zijn van onze relatie met God en onze naaste, ons dienstbetoon aan anderen en onze levensstijl.
Hij was vrij om de mensen diep in het hart te kijken en hun de waarheid te zeggen, om hen met een warme liefde en een rein hart te bejegenen, en om uiteindelijk vrijwillig zijn leven voor anderen af te leggen.
Was er ooit iemand zo vrij? Deze Jezus had de waarheid ontdekt dat vrijheid geen vrijbrief is om te doen wat je wilt, maar een bevrijding om te doen wat je moet doen. Hij heeft laten zien dat echte vrijheid onbaatzuchtig en innemend is, vrijgevig en gericht op de ander, meer een kwestie van relatie dan van regels. Jezus is het toonbeeld van persoonlijke vrijheid. Hij werd niet belemmerd door zijn plichten, niet onvrij door zijn gehoorzaamheid, niet de gevangene van zijn omstandigheden. Hij was volkomen vrij; vrij om zijn macht ten behoeve van anderen te gebruiken, vrij om iedereen lief te hebben, vrij om onderdrukkers aan te spreken op hun onrecht. Hij stond volmaakt in de vrijheid.
Jezus is het model van de ware christelijke vrijheid. Zij heeft niets te maken met star wetticisme. Zij is gebaseerd op de overtuiging dat er inderdaad absolute ethische normen zijn en dat deze ons niet onbekend zijn. Zij is belichaamd in de persoon van Jezus van Nazaret. Christelijke vrijheid is geen kwestie van regeltjes en voorschriften. Zij is gebaseerd op het verlangen Christus te behagen en Hem het model te laten zijn van onze relatie met God en onze naaste, ons dienstbetoon aan anderen en onze levensstijl.
In Bijbels Optiek
Jezus Christus liet de mensheid zien hoe God ons bedoeld had: een eindeloze bewogen liefde tot ieder mens. Daarvoor gaf Hij zijn leven.
Zij spiegelt zich aan de eerlijkheid en de reinheid van Jezus. Zij laat zich inspireren door de beste mens die ooit geleefd heeft. Wat is daar nu belemmerend aan? Zeker, dit druist in tegen onze zelfzucht, maar dat zal altijd gebeuren wanneer we streven naar uitnemendheid. Iedere sportman, wetenschapper of arts weet dat.
Christelijke vrijheid hangt niet af van omstandigheden.
Zij bevrijdt ons in toenemende mate om die mens te zijn die we in onze beste momenten zouden willen zijn. Zij resulteert in een gedragspatroon dat, als iedereen het zou navolgen, de samenleving niet vernietigt maar transformeert.
Kortom, de enige vrijheid die door het christendom wordt belemmerd, is de vrijheid om onszelf en anderen te verwonden. Ware vrijheid vinden we uitsluitend bij Jezus.
Lees verder >> 'Alleen zwakke mensen geloven in God'
Zij spiegelt zich aan de eerlijkheid en de reinheid van Jezus. Zij laat zich inspireren door de beste mens die ooit geleefd heeft. Wat is daar nu belemmerend aan? Zeker, dit druist in tegen onze zelfzucht, maar dat zal altijd gebeuren wanneer we streven naar uitnemendheid. Iedere sportman, wetenschapper of arts weet dat.
Christelijke vrijheid hangt niet af van omstandigheden.
Zij bevrijdt ons in toenemende mate om die mens te zijn die we in onze beste momenten zouden willen zijn. Zij resulteert in een gedragspatroon dat, als iedereen het zou navolgen, de samenleving niet vernietigt maar transformeert.
Kortom, de enige vrijheid die door het christendom wordt belemmerd, is de vrijheid om onszelf en anderen te verwonden. Ware vrijheid vinden we uitsluitend bij Jezus.
Lees verder >> 'Alleen zwakke mensen geloven in God'